بیماری لوک اروپایی

این بیماری که موجب مرگ و میر لاروهای جوان زنبور عسل 5 - 4 روزه میشە، انتشار جهانی داشته ولی تو اکثر نقاط اهمیت اون کمتر از لوک آمریکایی هستش.لوك اروپايي تحت نام‌هاي لوك خوش خيم و لوك بدبو نیز شناخته شده. لوك اروپایی عامل آلودگی منطقه‌ای شفيره‌های زنبوران عسل هستش. شدت آن به تنهايی يا همراه با لوك آمريكايی، اونو تو گروه مشهور به بيماريهای واگير جا داده.
در سال 1904، در همان زمان كه پنی باسیلوس لاروا مشاهده شد ، يە آلودگي ديگە از شفيره‌ها تشخيص داده‌شد كه علايم مغاير با لوك آمريكايي داشت و به‌عنوان لوك اروپايي شناخته شد.  با وجوديكه اين بيماری به قاره اروپا محدود نبود.

عوامل بيماری
بر خلاف لوك آمريكايی، لوك اروپايی يە آلودگی هستش كه توسط باكتريهای گوناگون ايجاد میشە.  مشهورترين عوامل عبارتند از:
1 - باکتری ملي سو كوكوس پلوتونيوس (Melissococcus pluton) يا استرپتوكوكوس پلوتون (Streptococcus pluton)
2 - باکتری باسيلوس آل ويي (Bacillus alvei)
3 - باکتری آكروموباكتر اوريديس Bacterium Eurydice = (Achromobacter Eurydice)
4 - باکتری استرپتوكوكوس فكاليسStrptococcus faecalis 
5 - باکتری باسيلوس لاتروسپروس (Bacillus laterosporus)

عامل اول » باکتری ملی سو كوكوس پلوتونيوس  (Melissococcus pluton) يا استرپتوكوكوس پلوتون (Streptococcus pluton)
به‌موجب تحقيقات وايت White، این باکتری مهمترين عامل ايجاد كننده بيماری هستش، اين ميكرو ارگانيسم به شكل كوكسی يا دانه‌های تسبيح، چند شكلي، معمولاً بصورت كم و بيش گرد به قطر يە ميكرون هستن.
اين باکتری گاهی بصورت تك تك و گاهي بصورت رشته يا دانه های تسبيح ولي اغلب بصورت توده مشاهده میشە.  اين باکتری هاگدار يا اسپوردار نمیشە، لذا مقاومت اون خیلی محدودە، این باکتری میتونە يە سال تو شرايط خشكي و بيست و پنج روز تو شرايط معمولی میتونە زندگي کنە.

تصویر باکتری  Streptococcus pluton

عامل دوم » باکتری باسيلوس آل ويي (Bacillus alvei)
نقش اين باکتری در سال 1885 بوسيله دو نفر به نام‌هاي Cheshire و  Chayne كه بيماری رو بطور تجربی ايجاد کردن، روشن شد. كار اونا بعدا توسط محققان ديگر، Borchert و Timasec، تاييد شد.
اين باکتری يە باسيل گرم مثبت به اندازه 2 – 7 × 0/8 - 1/2  ميكرون هستش و میتونە توليد اسپور کنە. اين اسپورها از اسپورهای باسيلوس لاروا به مراتب بزرگتر و اضلاع موازی دارن.  مقاومت اون كمترە و فقط میتونە یە دقيقه تو 100 درجه سانتي گراد مقاومت کنە.

تصویر باکتری  Bacillus alve

عامل سوم » باکتری آكروموباكتر اوريديس Bacterium Eurydice = (Achromobacter Eurydice)
يه باسيل گرم منفی هستش، كه توليد اسپور نمیکنە و میتونە به تنهايی يا با ساير عوامل پاتوژن ايجاد بيماری کنە.  نسبت به ساير عوامل از اهميت كمتری برخوردارە.  میتونە مرگ لاروی رو كه قبلا آلوده شده، تسريع کنە. 

عامل چهارم » باکتری استرپتوكوكوس فكاليس(Strptococcus faecalis) 
این باکتری دارای سلولهای تخم مرغی با قطر 0/5 تا 1 میکرو متر (کشیده شده در امتداد زنجیر) و به صورت دو تایی یا زنجیره‌ای هستن.  این ارگانیسم  شبیه Melissococcus pluton هستش و ممکنە تو آزمایش قطره معلق از خود حرکت دورانی نشون بدە.  رشد اونا تو آگار نترینت معمولا یە روز طول میکشە. عموما کلنی‌هایی کمتر از دو میلیمتر و صیقلی و محدب با لبه‌های کاملا مشخص هستن. هنگامی که کلنی‌ها بزرگ نمایی میشن به شکل دانه‌ای و قهوه‌ای روشن دیده میشن.

تصویر باکتری  Strptococcus faecalis

عامل پنجم » باکتری باسيلوس لاتروسپروس (Bacillus laterosporus)
ابعاد میله‌های این باکتری 0/8 میکرومتر در 5 الی 2 میکرومتر هستش و ابعاد اسپورهای اون 1-1.2 الی 1/5 میکرومتر هستش. یە مولفه مهم تشخیص تولید اجسام قایقی شکل هستش که بشدت از دو انتها و یک سو رنگ آمیزی شده و به اسپورهای پس از زوال کیسه رشد محکم چسپیده باقی میمونە.  اسپورها شفاف با قسمت‌های شفاف با دیوارهای صاف هستن.

تصویر باکتری  Bacillus laterosporus

این باکتری بصورت آرام بر روی آگار نوترینت رشد میکنە و سست و بی‌حالت و کدر هستن و اگە سطح آگار مرطوب باشە بصورت فعال گسترش پیدا میکنن.  با اضافه کردن 1 درصد گلوگز بیشتر رشد بهتر میشە و ممکنە که بصورت چین خورده دربیان.

رشد باکتری  Bacillus laterosporus

نحوه عمل بیماری
تو موقعيت بروز بيماری، عامل از طريق مواد غذايی به لاروها منتقل میشە.  با رسيدن به روده ميانی به شكل سريع تكثير میشە.
آلودگي محدود به روده بوده و منجر به سپتی سمی نمیشە و در نهایت لارو در اثر محروميت از غذا و رشد ساير باكتريها تلف میشە.

علايم لوك اروپايی
بروز علايم لوك اروپايی تو مرحله باز بودن شفيره‌ها، تو اغلب موارد تشخيص بيماری رو آسون میکنە. چهار علامت برا تخشخیص دادن مبتلا بودن زنبورا بە این بیماری وجود دارە کە بە ترتیب زیر هستش.
1 ) شفيره هاي موزاييك مانند
2 ) بوي مخصوص
3 ) وضعيت پلاكهاي توليد شده
4 ) تست چوب کبریت

علامت اول » شفيره هاي موزاييك مانند
به اين صورت كه تو يە كادر حجره‌های شفيره نامنظم در كنار لاروهای جوان تو سنين مختلف مشاهده میشە.  اين حالت بدليل حذف نوزادان تلف شده توسط زنبوران نظافت گر و جايگزين شدن اونا با تخم های جديد ايجاد میشە.

علامت دوم » بوي مخصوص   
كم و بيش قابل تشخيصە و متفاوت با بوی لوك آمريكايی هستش، لاروها در كف حجره‌ها مشاهده میشن، كم و بيش شكل و قطعه بندی خودشونو حفظ کردن، ولی اغلب وضعيت غير طبيعي دارن.  به ديواره حجره چسبيده نیستن، كشدار نبوده ولی نرم هستن و با لمس كردن به راحتی پاره میشن.  رنگ سفيد صدفی خودشون رو از دست داده، سپس زرد و در آخرسر قهوه‌ای میشن.

علامت سوم » وضعيت پلاكهای توليد شده
بعد از خشك شدن، لاروها به پلاك هايی تبديل میشن كه به سادگی از ديواره حجره جدا میشن.  علايم فوق زمانی كه استرپتوكوكوس پلوتون و باسيلوس آل ويی غالب باشن مشاهده میشە.  ولی زمانی كه بيماری لوك مزمن يا شفيره‌ها فاسد باشن، علايم متفاوت میشە.  توی لوك مزمن ، گروهی از لاروها بعد از بسته شدن درب حجره‌ها، تلف میشن.  درب حجره‌ها فرو رفته، لاروها به رنگ بلوطی درمیاد، گاهي كشدار مثل لوك آمريكايي هستن، بدون اينكه بوی خاصی استشمام بشە. لاروها پس از خشك شدن بشكل پولک بلوطی تيره درآومدە كه بسادگی قابل جدا شدنە و توسط زنبورا خارج میشن.

لاروهای مبتلا به لوک اروپایی که تغییر رنگ تو اون محسوسە

علامت چهارم » تست چوب کبریت
تو بیماری لوک اروپایی بر خلاف بیماری لوک آمریکایی هنگامی که یە چوب کبریت رو داخل یە لارو بیمار قرار بدین و اونو بکشین لارو کش نمیاد.

تو بیماری EFB با انجام تست چوب کبریت، لارو بر خلاف AFB حالت کشدار ندارە

نحوه انتشار بیماری
دوستان عزیز دقت داشتە باشین کە عامل آلوده كننده توسط مواد غذايی وارد روده ميانی لارو میشەو هر سه نوع لارو به آلودگی حساسن.بيماری، لاروهای جوان رو مبتلا كرده و تو مرحله بازبودن درب شفيره‌ها اونا رو مبتلا كرده و قبل از بسته شدن درب حجره تلف میشن. نحوه انتقال آلودگی در سطح كلنی، شبيه لوك آمريكايی هستش ولی با شدت كمتر و چون لارو تلف شده كشدار نبوده و پلاكها به ديواره حجره چسبيده نیستند .
پيشگيری از انتقال بيماری توسط زنبورانی نظافت‌گر راحتە و به همین دلیل بین تخمهای سربسته تعداد زیادی حجره خالی دیده میشە که این حجرەهای خالی همون حچرەهای تمییز شده توسط زنبورای نظافت‌گر هستن. تكثير و توسعه بيماری تو سطح زنبورستان و منطقه، به فاكتورهايی كه برا ساير بيماريها، مطرحە، بستگی دارە. بيماری معمولا به چند كلنی يا زنبورستان محدود میشە، از يە زنبورستان به زنبورستان دیگە و از سالی به سال دیگە، تفاوت‌های زيادی تو بيماري مشاهده میشە. اغلب عود بيماری تو بهار رخ میدە.  و اغلب بطور خود بخود با مساعد شدن وضعيت غذايی و آب و هوايی بيماری ناپديد میشە.

تشخیص آزمایشگاهی
باکتریهای M. pluton کوتاه و نوک تیز هستن و فرم غیر اسپوری دارن. اندازه سلولها 0/5 الی 0/7 ×1 میکرومتر هستن و بصورت تکی جفت یا زنجیره‌ای پیدا میشن. هنگامی که با فوشین کاربل رنگ آمیزی میشن، ارگانیسم‌ها تو پس زمینه روشن، به رنگ تیره روشن یا به رنگ بنفش تیره ظاهر میشن.در طول فرآیند رنگ آمیزی و تثبیت، مقداری تغییر شکل اتفاق میافتە که با رنگ آمیزی نگاتیو این امر کمتر میشە.
M. plutonرو می‌توان‌ با تستهای ELISA الایزا (Pinnock & Featherstone 1984)  یا تست آنتی بادی کلونالpolyclonal antisera (Allen & Ball 1993) ویا تست PCR (Govan et al 1998) تشخیص داد.
M. pluton در داخل محیط کشت ارائه شده توسط Baily (1959) قابل جداسازی هستش.محیط کشت از یە گرم عصاره مخمر (Difco) یە گرم گلوگز،1/35  گرم فسفات دی هیدروژن پتاسیم (KH2PO2)، یە گرم نشاسته، دو گرم آگار و آب مقطر ، برا ایجاد 100 میلی لیتر محلول تشکیل شده‌ است.PH  محلول توسط هیدروکسید پتاسیم (KOH) در حد 6/6 تنظیم گردیده و ترکیب در فشار 10 پوند بر اینچ مربع در دمای 16 درجه سانتیگراد به مدت 20 دقیقه در اتو کلاو قرار میگیرە. مشاهده شدە که اضافه کردن اسید آمیه cysteine (0/1 گرم در 100 میلی لیتر) باعث پیشرفت تکثیرM. pluton میشە  (Collins & Bailey 1982).
به علت شرایط لازم برا رشد M. pluton و رقابت با سایر باکتریها، جداسازی اون تو محیط کشت مصنوعی مشکلە.  پس از جداسازی شناسایی M.pluton نیز به علت طبیعت چند شکلی بودن اون بازم مشکلە. زمانی که تعداد سایر میکرو ارگانیسم‌ها کم یا وجود نداشته باشن M. pluton  به شکل بهتری جداسازی میشە.  بر اساس نظر Bailey (1959) بهترە کە، نمونه روده میانی لارو بیمار، بر روی اسلاید ثابت بشە. می‌توان یە محلول آبی از این ماده یا محلول تهیه شده از لارو به ظاهر سالم بیمار یا مرده و یا سرپوش و مانند اون رو روی محیط کشت آگار Bailey قرار داد.  همچنین کسری از رقیق شده این محلول میتونە روی محیط کشت آگار  Baily مایع شده در 45 درجه سانتیگراد تلقیح بشە و درون پلیت ریخته شە (Bailey & Ball) و پلیت در شرایط بی‌هوازی در دمای 34 درجه سانتی‌گراد آنکوبه بشە سیستم بی‌هوازی(Gas Pak ) . بعد این مرحلە، کلنی‌های سفید کوچک M. pluton بایستی پس از چهار روز مشاهده بشە.

دخالت سایر عوامل بیماریزا
دوستان توجە بفرمایین کە احتمال دخالت ويروسها تو ايجاد بيماري وجود دارە اما تئوري دخالت يە ويروس معين مردودە. ويروس عامل لارو كيسه‌اي، برخي موارد با استرپتوكوكوس فكاليس يكی از عوامل ايجاد كننده لوك اروپايي هستن، كه لاروها علايم مشخصه لوك اروپايي رو نشان داده و مي‌توان حضور اين ويروس رو به ميزان بالا تشخيص داد. همچنين در حمله ويروس فلجي حاد (APV) به زنبوران، كه به شفيره‌ها و زنبوران بالغ از طريق واروآي ماده منتقل میشە، علايم معين لوك اروپايي ديده میشە. 
دخالت ميكرو ارگانيسم‌هاي مختلف در ايجاد لوك اروپايي موجب ارايه تفسيرهاي مختلف توسط محققين شدە. گروهي تئوري وجود يە لوك اروپايي رو علي رغم عوامل گوناگون ايجاد كننده بيماری پذيرفته‌اند. اين نظريه میگە كه علايم ثبت شده گوناگون مربوط به انواع اختصاصی بيماري نمي‌باشد.

گروهي با توجه به عامل يا عوامل ايجاد كننده و علايم مخصوص، بيماري خاصي رو مطرح میکنن:
1 - لوك اروپايي واقعي، با اجرام غالب استرپتوكوكوس پلوتون و باسيلوس آل ويي.
2 - لوك اروپايي حاد، با جرم غالب باسيلوس آل ويي.
3 - بيماري شفيره هاي فاسد، با جرم غالب استرپتوكوكوس فكاليس.

عوامل مستعد كننده
عامل مستعد كننده‌ای كه بطور عموم پذيرفته شده منشأ غذايی بوده و ضعف تغذيه‌ای هستش.  تو بعضي از مناطق معلوم شده كه وقتی كلني‌های قوی با یە دوره بارندگي، سرما يا خشكی طولانی كه تو آوردن گرده اختلال ايجاد بشە، مواجه میشن يا بعضي از اوقات سال كه ميزان گرده كاهش  پیدا میکنە این بيماري ظهور میکنە.

دلایل مهمی که میتونه در بروز این بیماری نقش داشته باشه :
- تضعيف كلنی به هر دليل
- تغييرات جوي
- اختلال در توازن گروه‌های جمعيتي كلني
- وجود عوامل بيماري زای دیگە (واروآ)

درمان و پیشگیری
درمان دارویی و همچنین پیشگیری از بروز اون شبیه لوك آمریكایی هستش، مگە تو آلودگی‌های خیلی شدید. نبایستی فراموش كرد كه لوك اروپایی وابسته به عامل تغذیه و اونم اغلب به عامل آب و هوایی بستگی دارە. لذا از بین بردن كلنی آلوده بجز تو موارد شدید ضرورتی ندارە، ولی حذف كادرهای آلوده اجباری هستش.
برا درمان دارویی از آنتی بیوتیك اختصاصی لوك اروپایی (دی هیدرو استرپتومایسین) رو بصورت یە گرم از ماده مؤثره تو هر كلنی، تو یە لیتر شربت 1 به 1 می‌توان استفاده كرد، که این کار بایستی 3 بار به فاصله یە هفته تكرار بشە.
دکتر ریچارد هاوسمن (Dr. Richard Houseman)  تو کتاب بیماریها و انگل های زنبورعسل  (Honey Bee Diseases and Parasites)  از باکتری بنام  Commensal bacterium برا کنترل بیولوژیکی لوک اروپایی نام میبرە کە میتونە بدون استفادە از هیچ دارویی بیماری رو توسط این باکتری ها کنترل کنە.

نویسنده : دکتر مراد خضرزاده